Đerdapskom magistralom: Dijana

Dijana, leži uspavana već 19 vekova na obali Dunava. Ranovizantijska tvrđava na blagom uzvišenju poznatom pod nazivom Karataš, ili crni kamen u prevodu. Dva kilometra uzvodno podignuta je HE “Đerdap”, a osam kilometara nizvodno nalazi se Kladovo, gde su pronađeni relikti praistorijskog staništa. Prvobitno utvrđenje podignuto je početkom prvoga veka, kada se postavljala rimska granica, dok je novo utvrđenje podignuto krajem prvog veka, za vreme vladavine cara Trajana, kao jedna od baza za Dačke ratove. Burna prošlost, uspavana na površini od tri hektara, u zoni zaštite, gde tišinu prekida samo cvrkut ptica ili huk vode, koji dolazi sa obližnje hidrocentrale. O Dijani nam priča      Vujadin Vujadinović, kustos Arheološkog muzeja “Đerdap” Kladovo:
“Car Trajan je, krajem prvog i početkom drugog veka, podigao kameno utvrđenje sa dvadeset i dve kule, dimenzija 146×130 metara. Dijana je jedno od najistraženijih utrđenja na ovom delu rimske granice. Trajalo je do početka sedmog veka, kada je pod naletima Avara i Slovena nestalo. Život je prestao za jedan duži period. Tokom istraživanja su otkriveni i ostaci srednjovekovnog perioda, od desetog do 14. veka. Dijana je nastala kao stanica, koja je trebalo da olakša put, odnosno transport robe, koji se u to vreme najviše odvijao vodenim putem.”

Ostaci kasnoantičkih građevina svedoče  da je tu nekada bila jedan od najvećih kastruma na Rimskom limesu. Kao dobro očuvano utrđenje ima izvrsne mogućnosti za prezentaciju, lakoću pristupa i osnovnu infrastrukturu u blizini.

Utvrđenje Dijana, ime je rimskog porekla a povezano je sa imenom rimske boginje, postojalo je tokom čitave antike, nekoliko puta razarano i obnavljano. U lokalnoj samoupravi kažu da su ponosni što se na teritoriji opštine Kladovo nalazi jedan ovako vredan lokalitet. Nikola Vuković, pomoćnik predsednika opštine Kladovo kaže da čine sve što je u njihovoj moći da ovaj lokalitet, kao i drugi, budu sačuvani i prezentovani domaćoj i stranoj javnosti.
“U tome imamo punu podršku nadležnih institucija. U toku je nominacija Dunavskog limesa za upis na  Listu svetske kulturne baštine Uneska. Projekat vode  Zavod za zaštitu spomenika i Arheološki institut iz Beograda, koji našu opštinu pozivaju na redovne sastanke. Imamo tu sreću da je na teritoriji opštine Kladovo najveći broj objekata kulturnog nasleđa iz perioda Rimskog carstva. Gledamo da ovim institucijama pružimo svaku moguću podršku i logističku pomoć  jer je to zajednički cilj, i interes opštine Kladovo da ovi objekti kulturnog nasleđa budu dostupni javnosti, učenicima, studentima, turistima, stanovnicima ovog kraja i svim gostima, koji dođu da obiđu ove lokalitete.

Dijana, nije bila samo vojni logor, nego i usputna stanica, koja je trebalo da olakša transport robe, za čije je potrebe car Trajan i napravio, kasnije nazvan Sipki kanal, nakon čije je izgradnje postala nezaobilazni čvorni punkt  i raskrsnica glavnih rečno-kopnenih puteva.

U opštini Kladovo ulažu velike napore, ne samo na očuvanju velikog broja lokaliteta i neprocenjivo vrednog kulturnog nasleđa, nego i na njihovoj prezentaciji. S obzirom na činjenicu da je Kladovo turistička opština i da veliki deo razvoja zasniva na toj grani privrede, trud i ulaganja su još i veći.

Dijana je u kontinuitetu od 600 godina bio stalno okupran vojni položaj, što samo govori od koliko značaja je bio ovaj deo Dunava, o čemu svedoče i druga vojna utvrđenja uzvodno i nizvodno od ovog lokaliteta. Najvažniji radovi obavljeni su s kraja trećeg i početkom četvrog veka, a opstajao je sve do šestog veka kada su Sloveni dosli na ove prostore. Bio je to vojni logor, koji je čak imao podno grejanje ili toilet npr.

            Eventualni ulazak Dijane na Listu svetske kulturne baštine Uneska značiće i nove napore da se taj status očuva. U prilog tome ide i činjenica da su u pripremi i novi projekti vezani sa sam lokalitet.  Saradnja na relaciji lokalna samouprava, stručne insitucije kulture, koje brinu o ovom i drugim lokalitetima je dobra, ali uvek se može raditi na njenom unapređenju. Odluke se ne donose brzo, pažljivo se razmatra svaki predlog ili ideja jer se radi o objektima koji postoje vekovima ili  milenijumima. To je i obaveza više da sa velikom pažnjom brine o njima. Ili drugačije, to je prošlost, koja ima svoju budućnost.